Οι κάτοικοι

Η Αράχωβα και η γύρω περιοχή ανήκαν από αρχαιοτάτων χρόνων στη Φωκίδα.

Σύμφωνα με τα τελευταία πορίσματα της ιστορικής έρευνας (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους – Εκδοτική Αθηνών),αρκετά πριν από το 2000 π. χ. ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στη περιοχή της Φωκίδας διάφορα Ινδοευρωπαϊκής καταγωγής Προελληνικά φύλα, κυριότερο από τα οποία ήταν οι Πελασγοί.

Γύρω στο 2000 π. χ. έρχονται και εγκαθίστανται στη περιοχή της Δ. Μακεδονίας – Α. Ηπείρου – Β.Δ. Θεσσαλίας, οι Ίωνες, οι Αρκάδες και η λεγόμενη ομάδα των πρωτο-Αιολικών φύλων. Είναι οι Πρωτοέλληνες. Αυτοί μεταξύ του 1900-1600 π.χ., καταβαίνουν προς νότο, οι Ίωνες κυρίως προς την Α. Στερεά, Α και Β. Πελοπόννησο, οι Αρκάδες, Αιολείς, και μάλιστα η πιο ισχυρή ομάδα τους, οι Αχαιοί, στην υπόλοιπη Στερεά και Πελοπόννησο.

Με τις μετακινήσεις αυτές και τις αναμείξεις των ομάδων, που αναγκαστικά ακολούθησαν, διαμορφώνονται τελικά τα Πρωτοελληνικά φύλα στα 32 γνωστά μας Ελληνικά φύλα της Μυκηναϊκής εποχής ( Ίωνες, Αχαιοί, Δωριείς, Αιωλείς, Αρκάδες, Βοιωτοί, Λοκροί κ.λ.π.), ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται και οι Φωκιείς.

Άρα μετά τους Πελασγούς, δεύτεροι προ-παππούδες μας είναι οι Αιολείς- Αχαιοί, από τους οποίους προήλθαν και οι Φωκείς.

Έτσι φτάνουμε στους Ιστορικούς χρόνους της λεγόμενης Υστεροελλαδικής ή Μινωικής εποχής (1600-1100 π.χ.), οπότε έχουμε και την πρώτη αδιαφιλονίκητη γραπτή μαρτυρία για τον τόπο μας. Είναι ο «Νηών Κατάλογος» της Ιλιάδας του Ομήρου (ραψωδία Β 487-760),σε ένα τμήμα της οποίας αναφέρεται ότι, μαζί με τους άλλους Αχαιούς, έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο με 3700 πολεμιστές και 40 πλοία, οι παρακάτω Φωκικές πόλεις :

Κυπάρρισσος, Ανεμώρεια, Πυθώ (Δελφοί), Κρίσα (Χρυσό), Δαυλίς (Δαύλεια), Πανοπεύς (κοντά στο σημερινό Άγιο Βλάση), Λίλαια (ανατολικά της Κάτω Αγόργιανης) και Υάπολις.

Η σημερινή Αράχωβα, πιθανόν, πρωτοδημιουργήθηκε την εποχή που η Φράγκικη κυριαρχία τόσο στην Φωκίδα όσο και στη Βοιωτία βρισκόταν στο ζενίθ της ακμής της (γύρω στα 1300 μ.χ.)

Το ελληνικό στοιχείο δεν εξαλείφθηκε από την Αράχωβα καθόλη την μακραίωνη ιστορία, απόδειξη το γεγονός ότι διαφύλαξε την μνήμη των αρχαίων μητρικών πόλεων, Ανεμώρεια και Υάμπολη μέσα από τα υφιστάμενα μέχρι σήμερα τοπωνήμια Τρουβουλού (λατινική απόδοση της Ανεμώρειας) και Ουμπουλή αντίστοιχα.

Οι Αρβανιτόβλαχοι επισκέπτες του Παρνασσού, που ήρθαν από την Ήπειρο και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Αράχωβας ήταν ολιγάριθμοι γι’ αυτό και δεν διάσωσαν τη βλάχικη ή την αρβανίτικη διάλεκτο.

Υπάρχει μεγαλύτερη συνοχή και συνάφεια μεταξύ των Παρνασσιώτικων χωριών (Αράχωβα, Δαύλεια, Δελφοί, Δίστομα, Δεσφίνα, Αγόργιανη, Σουβάλα, Βελίτσα και Δαδί) σε σχέση με τα άλλα γύρω χωριά, που οφείλεται τόσο στο κοινό αρχαίο παρνασσιώτικο πληθυσμιακό υπόστρωμα (Φωκείς), όσο και στο κοινό μεταναστευτικό ρεύμα (Αρβανιτόβλαχοι σκηνίτες τσοπάνηδες).

Αργότερα κατά την μακραίωνη τουρκική δουλεία, και άλλο ηπειρώτικο στοιχείο εισέρευσε στην περιοχή του Παρνασσού ζητώντας καταφύγιο στην απρόσιτη Αράχωβα, απόδειξη το γεγονός ότι περίπου το 20% του γλωσσικού αραχωβίτικου ιδιώματος , υπάρχει και στην περιοχή της Ηπείρου.

Από τα παραπάνω προκύπτει γιατί η ντοπιολαλιά, οι παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα κρατήθηκαν με ζωντάνια ελληνικά μέσα στις αραχωβίτικες καρδιές μέχρι σήμερα.

ΠΗΓΕΣ :- Περιοδικό « Η Αράχωβα», αριθ. 3, σχετικό άρθρο του Λουκά Α. Μπακάλη.