Η περιοχή της Αράχωβας έχει πανάρχαιη ιστορία. Είναι γεμάτη από αρχαίες οικίσεις, που ανάγονται ως το 1200 π.χ., και διάσπαρτα ίχνη της αρχαιότητας από τον Παρνασσό ως το Ζεμενό κι ως κάτω στην κοιλάδα του Πλειστού. Στο Κωρύκειο Άντρο τα αρχαιότερα ίχνη ανάγονται στα νεολιθικά χρόνια (3000 π. χ. περίπου). Στη δυτική πλευρά της Αράχωβας υπήρχε η Ανεμώρεια ή Ανεμώλεια (2), πόλη ομηρική, αναφερόμενη απ’ τον Όμηρο μαζί με την Κυπάρισσο (3), που τοποθετείται στα ανατολικά της Αράχωβας. Αρχαιότατη πόλη η Λυκώρεια, ψηλά στον Παρνασσό μας οδηγεί στον καιρό του Κατακλυσμού. Τότε στη Λιάκουρα, την πιο ψηλή κορυφή του βουνού (2457 μ.) στάθηκε η κιβωτός του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, που γέννησαν τον Έλληνα, γενάρχη των Ελλήνων. Αλλά και το ίδιο όνομα Παρνασσός, λέξη προελληνική, μας φέρνει στα βάθη του χρόνου, πριν από το 2000 π. χ.

Με διαρκή ιστορική ζωή η περιοχή εμφανίζει οικισμούς και στα βυζαντινά χρόνια (παλαιοχριστιανικοί οικισμοί Πάνιας).

Σύμφωνα με μαρτυρίες, στα 1435 μ.χ. “η Αράχωβα είναι πόλη πολυάνθρωπη” . Στο 16 αι. εμφανίζει άνθηση και το 1728 αναφέρεται ως “η διασημότερη κώμη στον Παρνασσό”. Στα 1826 η μάχη της Αράχωβας έσωσε την επανάσταση των Ελλήνων . Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης αντιμετώπισε νικηφόρα 2000 Τουρκαλβανούς, απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Προχωρώντας μέσα στο χρόνο συναντάμε πάντα παρόντες τους Αραχωβίτες να πολεμούν για τα ιδανικά της Ελλάδος λαμβάνοντας μέρος σε όλους τους Εθνικούς αγώνες .

Ελιές, λάδι εκλεκτό και κρασί, που συνεχίζει την παράδοση του παλιού μπρούσκου κρασιού, είναι τα προϊόντα της Αραχωβίτικης γης. Πασίγνωστα είναι και τα γαλακτοκομικά προϊόντα της όπως η φέτα Παρνασσού και κυρίως η φορμαέλλα. Επίσης περίφημα είναι τα αραχωβίτικα καρπίτια, χαλιά με παραδοσιακά αραχωβίτικα σχέδια.

Σημαντικό βήμα στην ανάπτυξη της Αράχωβας αποτέλεσε η δημιουργία των χιονοδρομικών κέντρων του Παρνασσού.

Η σημερινή Αράχωβα παρά την αλματώδη ανάπτυξή της, διατηρεί τον παραδοσιακό χαρακτήρα της, τα ήθη και τα έθιμά της. Μια γνήσια εκδήλωση της αραχωβίτικης ψυχής είναι και η τριήμερη γιορτή της, το ξακουστό “Πανηγυράκι”. Γιορτή θρησκευτική και εθνική προς τιμήν του πολιούχου Αγίου Γεωργίου, που συνδέεται με την ανάμνηση της μάχης του 1826. Στη γιορτή αυτή επιζούν πανάρχαια ελληνικά έθιμα, που μαρτυρούν τις βαθιές ιστορικές ρίζες της Αράχωβας.

Οι 35 εκκλησίες της Αράχωβας είναι δείγμα της βαθιάς πίστης, που διακρίνει τους ντόπιους.

Στη δυτική έξοδο της πόλης προς τον Παρνασσό έχει στηθεί μαρμάρινη προτομή του Γ. Καραϊσκάκη, πάνω σε πέτρες, συμβολικό τρόπαιο νίκης 300 τουρκικών κεφαλών, που στήθηκε μετά την μάχη. Στο κέντρο της πόλης ο βράχος της Ώρας τυλιγμένος στον κισσό και το νεοκλασικό κτίριο του Δημοτικού Σχολείου, είναι αληθινά στολίδια της Αράχωβας.

Όλοι , όσοι πέρασαν από δω υμνούν το όμορφο αυτό φυσικό μπαλκόνι του Παρνασσού. Οι Αραχωβiτες είναι απλοί, ήσυχοι και φιλόξενοι άνθρωποι και αγαπούν την παράδοση την οποία προσπαθούν να διατηρήσουν με κάθε τρόπο. Ήταν και είναι οι αετοί του Δία , που σπαθίζουν τις κορφές του Παρνασσού, σύνοικοι της ζωής του. Από την αρχαιότητα στις κορφές και τις πλαγιές του , Κελάρια και Φτερόλακα, είναι οι μοναδικοί σύντροφοί του. Στις κορφές του, τραγουδούν μαζί με τον Πάνα και τα βράδια κοιμούνται με τις Νύμφες .

Όποιος δεν έχει κάνει Πάσχα στην Αράχωβα, δεν έχει δει τη λιτανεία της ασημένιας εικόνας του προστάτη της Αγίου Γεωργίου, με τους λεβεντόκορμους Αραχωβίτες με φουστανέλες και τις Αραχωβίτισες με σεγκούνια, δεν έχει φάει ψητό, μεζέδες και δεν έχει πιει κρασί τη Λαμπρή στους λάκκους, αν δεν είναι εν ζωή, κρίμα, αν ζει όμως, μην ξεχάσει να πάει το Πάσχα ή τη μέρα τ’ Αϊ Γιωργιού στην Αράχωβα . Είναι θαύμα , ανάσταση της φύσης και μετάληψη Θεού !